به گزارش مشرق، با اعلام لیست اعضای کابینه دولت دوازدهم توسط حسن روحانی رئیس جمهور، امیر سرتیپ امیر حاتمی به عنوان سیزدهمین وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به مجلس شورای اسلامی معرفی شده است تا پس از اخذ رای اعتماد از نمایندگان، پس از 12 سال، یک امیر ارتشی سکاندار این وزارتخانه شود.

وزارت دفاع اگر چه در سال‌های دفاع مقدس تنها به تامین نیازهای نیروهای مسلح بخصوص ارتش می پرداخت (پشتیبانی از سپاه برعهده وزارت سپاه بود) اما در سال‌های پس از جنگ به یکی از راهبردی‌ترین وزارتخانه هایی تبدیل شد که علاوه بر آن وظیفه ذاتی خود، نقشی اساسی در حرکت کشور در مسیر پیشرفت علمی و فناوری ایفا کرد.

از اولین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل دولت موقت تاکنون، 12 نفر در راس وزارت دفاع قرار گرفتند که 3 نفر از آنها در سالهای دفاع مقدس به شهادت رسیدند و از این نظر می‌توان وزارت دفاع را سرآمد دیگر وزاتخانه‌ها دانست.

در میان 12 وزیر دفاع، 4نفر ارتشی (مدنی، فکوری، نامجو و سلیمی)، 4نفر سپاهی (فروزنده، نجار، وحیدی و دهقان)، 2نفر هم ارتش و هم سپاهی (جلالی و شمخانی) و 2نفر نه ارتشی و نه سپاهی (چمران و ترکان) بودند.

در این گزارش به معرفی اجمالی وزرای دفاع جمهوری اسلامی ایران پرداخته‌ایم.

***

احمد مدنی (1358-1357)

دریادار احمد مدنی در مرداد ماه 1308 در شهر کرمان به دنیا آمد و دوره ابتدایی و متوسطه را در همین شهر طی کرد و سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت و در دانشکده حقوق نام نویسی کرد.

مدنی سال بعد جزو داوطلبان اعزامی دانشجویان نیروی دریایی برای ادامه تحصیلات به انگلستان رفت و در سال 1331 به درجه ناوبان دومی و در آبان ماه 1348 نیز به درجه دریاداری رسید.

وی بیشتر دوران خدمت خود را در بندرعباس و جزایر خلیج فارس گذراند اما در سال 1351 به علت فعالیت‌های سیاسی از کار برکنار شد و از آن تاریخ تا انقلاب بهمن 1357 به تدریس در علوم سیاسی و اقتصاد در دانشکده‌های مختلف در ایران پرداخت.

وی پس از پیروزی انقلاب در کابینه مهدی بازرگان (دولت موقت) به سمت وزیر دفاع و فرماندهی نیروی دریایی انتخاب شد اما پس از حدود 2 ماه از وزارت دفاع کناره گرفت و به خواست بازرگان، مدتی عهده‌دار استانداری خوزستان شد.

مدنی در نخستین انتخابات ریاست جمهوری، در بهمن ماه سال 1358، نامزد شد و پس از بنی صدر، بیشترین آرا را کسب کرد.

وی در انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی نیز از حوزه انتخابیه کرمان انتخاب شد اما اعتبار نامه‌اش به تصویب نرسید.

مدنی در پی به دست آمدن اطلاعاتی از اسناد مکشوفه در سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان خط امام، به جاسوسی و ارتباط با آمریکا متهم و در اواسط سال 1359 برای همیشه از کشور خارج شد و به آمریکا مهاجرت کرد.

اولین وزیر دفاع ایران پس از انقلاب سرانجام در روز 23 بهمن 1384 پس از یک بیماری نسبتاً طولانی در اثر ابتلا به سرطان، در ایالت کلورادو در آمریکا درگذشت.  

مصطفی چمران (1360-1358)

دکتر مصطفی چمران در سال 1311 در خیابان پانزده خرداد تهران، متولد شد. تحصیلات خود را در مدرسه انتصاریه آغاز و مقطع متوسطه را نیز در مدرسه دارالفنون و البرز گذراند؛ در دانشکده فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و در سال 1336 در رشته الکترومکانیک فارغ‌‏التحصیل شد.

چمران در سال 1337 با استفاده از بورسیه تحصیلی شاگردان ممتاز، به امریکا اعزام و در کنار معروف‏ترین دانشمندان جهان در دانشگاه کالیفرنیا و معتبرترین دانشگاه امریکا (برکلی) با ممتازترین درجه علمی موفق به اخذ دکترای الکترونیک و فیزیک پلاسما شد.

بعد از درگذشت جمال عبدالناصر رییس جمهور وقت مصر، مصطفی چمران به کمک امام موسی ‏صدر (رهبر شیعیان لبنان)، حرکت محرومین و سپس جناح نظامی آن یعنی سازمان امل را بنا کرد و به مبارزه با رژیم صهیونیستی در لبنان پرداخت تا اینکه پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 57، پایانی بر 23 سال هجرت او شد.

چمران اندکی پس از بازگشت به ایران، معاونت نخست‏‌وزیری در امور انقلاب را برعهده گرفت و مهمترین نقطه کارنامه او در این مقطع، در شهر پاوه و در مقابله با گروهک‌های ضد انقلاب رقم خورد.

دکتر چمران بعد از این پیروزی بی‌‏نظیر، به تهران احضار و از طرف امام‏ خمینی(ره)، به وزارت دفاع منصوب شد.

نمایندگی مردم تهران در مجلس اول و نیز نمایندگی رهبر انقلاب در شورای عالی دفاع، از دیگر مسئولیت های «اولین وزیر دفاع شهید» بود.

او سرانجام در تاریخ 31 خرداد 1360 هنگامی که برای معرفی و توجیه فرمانده جدید محور دهلاویه به این منطقه رفته بود، در خط مقدم نبرد، بر اثر اصابت ترکش خمپاره 60 دشمن از ناحیه سر زخمی و در راه انتقال به اهواز به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

جواد فکوری (1360)

خلبان جواد فکوری در17 دی 1317 در محله چرنداپ شهر تبریز متولد شد.

دوره خلبانی جنگنده فانتوم F-4 را در ایران و آمریکا آموزش دید و پس از انقلاب با شروع جنگ تحمیلی به عنوان یکی از طراحان عملیات‌های مهم نیروی هوایی ایران به کار خود ادامه داد که طراحی عملیات‌های منحصر به فرد کمان 99 (140 فروندی) و عملیات H3 ازجمله نقاط درخشان کارنامه او محسوب می‌شود.

در سال 1359 او و نیروی هوایی بحران ناشی از کشف کودتای نوژه را از سرگذراندند. علیرغم پاکسازی‌های گسترده و سوءظن دولت انقلابی، سرهنگ فکوری (به عنوان فرمانده نیرو) موفق به احیای فعالیت روزمره و پروازهای عملیاتی نیروی هوایی شد.

با برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری و پس از تشکیل کابینه محمدعلی رجایی (نخست‌وزیر) او با حفظ سمت به عنوان وزیر دفاع برگزیده شد و به عضویت دولت درآمد اما در شهریور ماه 1360 و با نزدیک شدن زمان اجرای عملیات شکست حصر آبادان، فکوری به پیشنهاد تیمسار فلاحی به ستاد مشترک ارتش منتقل شد.

سرانجام در 7 مهرماه سال 60 وقتی او به همراه جمع دیگری از فرماندهان ارتش و سپاه، ازجمله تیمسار فلاحی، نامجو، کلاهدوز و جهان آرا در راه بازگشت از جبهه برای ارائه گزارش خدمت حضرت امام(ره) بود، بر اثر سقوط هواپیمای هرکولس C-130 به شهادت رسید.

سید موسی نامجو (1360)

تیمسار سید موسی نامجو در سال 1317 در بندرانزلی بدنیا آمد و پس از انجام تحصیلات ابتدایی و متوسطه به تحصیل در دانشکده افسری ادامه داد و به درجه افسری رسید.

در سال 1337 به عنوان یکی از بهترین شاگردان، دیپلم ریاضی گرفت و وارد دانشکده نقشه‌برداری دانشکده افسری (امام علی) گردید و با مدرک لیسانس نقشه‌برداری (درجه ستوان دومی) در سال 1340 از دانشکده افسری فارغ التحصیل شد.

وی به زبان‌های فرانسه و انگلیسی آشنایی داشت و در زمان پیروزی انقلاب، عضو هیات علمی دانشکده افسری بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سمت فرماندهی دانشکده منصوب شد و پس از شهادت دکتر چمران به عنوان نماینده امام (قدس سره) در شورای عالی دفاع منصوب گردید.

او به اندازه‌ای با امام (ره) محشور بود که امام او را سید موسی خطاب می‌کردند.

نامجو اندکی بعد، به عنوان وزیر دفاع به کابینه شهید باهنر (نخست وزیر در دولت شهید رجایی) راه یافت.

وقتی پیشنهاد پست وزارت دفاع را به او دادند، گفته بود، اجازه دهید در دانشکده افسری بمانم، چون اگر دانشکده افسری درست شود، به منزله «فیضیه» ارتش خواهد شد و ارتش شما را درست خواهد کرد.

علاقه او به دانشگاه افسری ارتش به حدی بود که هنگام گرفتن رای اعتماد از مجلس برای وزارت دفاع اینگونه خود را معرفی کرد: «سرهنگ سید موسی نامجو فرمانده دانشگاه افسری، مامور در وزارت دفاع»

نامجو که پس از انتقال سرهنگ جواد فکوری از وزارت دفاع به ستاد فرماندهی ارتش، جایگزین او شده بود، سرانجام به همراه چند تن دیگر از فرماندهان ارتش و سپاه، بعد از پایان موفقیت‌آمیز عملیات ثامن‌الائمه، در راه بازگشت به تهران جهت ارائه گزارش به حضرت امام(ره) بر اثر سقوط هواپیما (به همراه جواد فکوری) به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

محمد سلیمی (1364-1360)

امیر سرلشکر محمد سلیمی که در زمان جنگ تحمیلی مسئولیت دفتر مشاوره امام خمینی(ره) در امور نظامی و نیز مسئولیت ستاد جنگ‌های نامنظم را برعهده داشت، در زمان حضور آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس، از جمله افرادی بود که نزدیکترین ارتباط را با ایشان داشت.

سلیمی در دولت اول میرحسین موسوی (نخست‌وزیر در دولت آیت‌الله خامنه‌ای) با درجه سرهنگی به وزارت دفاع برگزیده شد و سالها بعد در خرداد 1379، با کناره‌گیری امیر سرلشکر علی شهبازی، به عنوان دومین فرمانده کل ارتش (پس از تغییر ساختار ارتش) منصوب و به درجه سرلشکری نائل آمد.

یک روز پس از این انتصاب، امیر سرلشکر سلیمی نشان درجه یک نصر را نیز از رهبر معظم ایران و فرماندهی کل قوا دریافت کرد.

سلیمی در شهریور 1384 از این مقام استعفا داد و به عنوان مشاور فرمانده کل قوا در امور ارتش، مشغول به فعالیت شد.

او نهایتا در بهمن ماه سال 94 پس از تحمل یک دوره سخت بیماری، درگذشت.

محمدحسین جلالی (1368-1364)

با تشکیل کابینه دوم میرحسین موسوی، محمدحسین جلالی به عنوان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح انتخاب شد تا این مسئولیت را برای 4 سال برعهده بگیرد.

سرهنگ جلالی که از فرماندهان نیروی هوایی ارتش بود، به دستور حضرت امام(ره) برای کمک در تشکیل نیروی هوایی سپاه انتخاب گردید و در حدفاصل 28 دی 1370 تا آبان 1376 فرماندهی نیروی هوایی سپاه را بر عهده گرفت.

اکبر ترکان (1372-1368)

اکبر ترکان که وزارت دفاع و پشتیبانی نیروی‌های مسلح را در دولت اول اکبر هاشمی رفسنجانی برعهده گرفت، از 1 تیر 1360 تا 4 مرداد 1361 استاندار ایلام و از 15 تیر 1362 تا 14 بهمن 1363 استاندار هرمزگان نیز بوده‌ است.

ترکان در انتخابات ریاست جمهوری 1376 از نامزدی علی‌اکبر ناطق نوری حمایت کرد و در کابینه اول محمود احمدی نژاد نیز بمدت 4 سال معاونت وزارت نفت را بر عهده داشت.

وی همچنین در انتخابات ریاست جمهوری 1392 به عنوان قائم مقام و معاون ستاد انتخاباتی حسن روحانی فعالیت می‌کرد و اکنون مشاور عالی رئیس‌جمهور (روحانی) و دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد است.

در میان وزرای دفاع، ترکان تنها فرد غیرنظامی است.

محمد فروزنده (1376-1372)

محمد فروزنده از فرماندهان اسبق سپاه، در دولت دوم اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان هشتمین وزیر دفاع تاریخ انقلاب اسلامی انتخاب و از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفت و 4 سال این مسئولیت را برعهده داشت.

وی پس از این دوره و اتمام دولت هاشمی رفسنجانی با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان پنجمین رییس بنیاد مستضعفان انتخاب شد و اکنون یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام است.

علی شمخانی (1384-1376)

امیر دریابان (سرلشکر) علی شمخانی متولد 1334 اهواز، در طول 8 سال دفاع مقدس به عنوان فرمانده سپاه خوزستان، فرمانده نیروی زمینی، قائم مقام فرمانده کل و وزیر سپاه (در کابینه میرحسین موسوی) نقش به سزایی در طراحی، فرماندهی و پشتیبانی از عملیات های مختلف رزمندگان اسلام در میدان نبرد ایفا کرد و به دلیل ابراز شایستگی در رده های مختلف فرماندهی جنگ از سوی فرماندهی معظم کل قوا، مفتخر به دریافت 3 مدال فتح شد.

شمخانی یک سال پس از پایان جنگ تحمیلی (سال 1368)، با حکم فرماندهی کل قوا، حضرت آیت الله خامنه ای، ضمن انتقال از سپاه پاسداران به ارتش، با دریافت درجه سرتیپی (دریاداری) فرماندهی نیروی دریایی ارتش را نیز بر عهده گرفت.

او چند ماه پس از تصدی فرماندهی این نیرو، در اجرای راهبرد جدید دریایی جمهوری اسلامی ایران، فرماندهی مشترک نیروی دریایی ارتش و سپاه و قرارگاه دریایی خاتم الانبیاء(ص) را عهده دار شد و در مدت فرماندهی 8 ساله در قرارگاه دریایی خاتم الانبیاء (ص) ضمن طراحی و اجرای ساختار جدید نیروهای دریایی ارتش و سپاه و تعیین حدود مأموریت های دو نیرو، تشکیلات رزمی نیروهای دریایی ارتش و سپاه را با ایجاد تحول اساسی در سلاح ها، تاکتیک ها و عملیات مشترک دو نیرو، تجدید سازمان کرد.

با انتخاب سید محمد خاتمی به عنوان رییس جمهور در خرداد 76، دریادار شمخانی به عنوان وزیر دفاع معرفی و از مجلس رای اعتماد گرفت و 2 سال بعد نیز به دریافت درجه سرلشکری (دریابانی) از سوی فرمانده معظم کل قوا مفتخر شد.

شمخانی در انتخابات ریاست جمهوری سال 1380 شرکت و پس از خاتمی و احمد توکلی نفر سوم شد اما مجددا در کابینه دوم خاتمی به عنوان وزیر دفاع معرفی گردید.

او بعدها عضو شورای راهبردی روابط خارجی ایران شد و ریاست مرکز مطالعات راهبردی نیروهای مسلح را نیز برعهده گرفت و اکنون در دولت حسن روحانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی است.

مصطفی محمدنجار (1388-1384)

سردار مصطفی محمدنجار متولد سال 1335 در تهران، مدرک مهندسی مکانیک با گرایش طراحی جامدات را از دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و مدرک فوق لیسانس در رشته اجرایی با گرایش مدیریت استراتژیک را از سازمان مدیریت صنعتی اخذ کرد.

او پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با عضویت در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سال 1357 تاکنون در مسئولیت های مختلف دفاعی ازجمله ارزشیابی استان سیستان و بلوچستان، رئیس بنیاد تعاون، معاون خودکفایی صنایع دفاعی و رئیس گروه جنگ افزاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عضو هیأت مدیره سازمان صنایع دفاع، رئیس گروه صنایع تسلیحاتی، رئیس گروه صنایع مهمات سازی و معاون برنامه ریزی و توسعه سازمان صنایع دفاع مشغول به خدمت شد.

با انتخاب محمود احمدی نژاد به عنوان رییس جمهور در تیرماه 1384، نجار به عنوان وزیر دفاع از مجلس رای اعتماد گرفت و تا سال 1388 در این سمت باقی ماند.

او در کابینه دوم احمدی نژاد نیز به عنوان وزیر کشور معرفی شد و پس از این مسئولیت و پایان دولت دهم، به ستاد کل نیروهای مسلح رفت.

احمد وحیدی (1388-1392)

سردار احمدی وحیدی متولد سال 1337 در شیراز ازجمله فرماندهان ارشد سپاه در طول دفاع مقدس و سالهای پس از آن است که مسئولیت‌های مهمی همچون فرماندهی قرارگاه‌های عملیاتی و اطلاعاتی سپاه، فرماندهی نیروی قدس، معاونت طرح و برنامه و امور بین‌المللی وزارت دفاع، جانشینی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، ریاست کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی مجمع تشخیص مصلحت نظام، ریاست کارگروه سیاسی، دفاعی و امنیتی دولت نهم در تدوین برنامه پنجم توسعه کشور را برعهده داشت.

محمود احمدی نژاد در انتخاب اعضای کابینه خود، نام احمد وحیدی را به عنوان وزیر دفاع به مجلس معرفی کرد که همین موضوع باعث ایجاد جوسازی‌های رسانه‌ای از سوی غرب و خصوصا رژیم صهیونیستی شد.

آنها این انتخاب را به دلیل ادعای دخالت ایران در موضوع آمیا (انفجار مرکز همیاری یهودیان در آرژانتین در تیرماه 1373) نوعی دهن کجی جمهوری اسلامی به خود می دانستند.

در تاریخ 10 شهریور 1388، در جریان سومین روز بررسی وزرای کابینه دهم، هنگامی که نوبت به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رسید، قوامی (نماینده مجلس) که قرار بود به عنوان تنها مخالف سخن بگوید، از طریق منشی مجلس تغییر رای خود را اعلام و دلیل این انصراف را «گستاخی و رجزخوانی رژیم صهیونیستی» درباره سردار وحیدی اعلام کرد و گفت: برای نشان دادن حمایت کامل و قاطع مجلس از ایشان در برابر این گستاخی صهیونیست‌ها، از وقت مخالفت خود صرف‌نظر می‌کنم و نه تنها رای منفی خود را پس می‌گیرم، بلکه به ایشان رای مثبت خواهم داد.

در همین حین، نمایندگان با سردادن شعار «مرگ بر اسرائیل» حمایت خود را از نظر قوامی اعلام کردند.

دو روز بعد و در جریان پنجمین و آخرین روز بررسی وزرای کابینه دهم، احمد وحیدی با کسب 227 رای موافق از مجموع 286 رای ماخوذه، رسماً به عنوان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح انتخاب و با کسب 79٫37٪ آرا از نمایندگان، دارای بیشترین درصد جلب اعتماد نمایندگان مجلس در میان سایر وزرای پیشنهادی شد.

حسین دهقان (1392 تاکنون)

حسین دهقان متولد سال 1335 در روستای پوده از توابع شهرضای اصفهان، دارای مدرک دکترای مدیریت از دانشگاه تهران است.

او در طول نزدیک به 4دهه حضور و فعالیت در نیروهای مسلح، با قرار گرفتن در سطوح عالی فرماندهی در بخش‌های مختلف و متنوع ستادی و عملیاتی به خدمت پرداخت.

مهمترین مسئولیت های دهقان به شرح زیر بوده است:

- ورود به سپاه از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی- فرمانده سپاه تهران تا سال 1361

- فرمانده سپاه سوریه و لبنان 63-1361 (بعد از تهاجم نیروهای رژیم اشغالگری صهیونیستی به لبنان)

- فرمانده منطقه یکم ثارالله و قرارگاه عملیاتی ثارالله در سالهای 65-63

- قائم مقام فرمانده نیروی هوایی سپاه در سالهای 69- 65

- فرمانده نیروی هوایی سپاه در سالهای 71- 69

- جانشین رئیس ستاد مشترک سپاه در سالهای 75- 71

- مدیرعامل بنیاد تعاون سپاه در سالهای 76- 75

- قائم مقام وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در سالهای 82- 76

- مشاور عالی وزیر دفاع در سالهای 83- 82

- معاون رئیس جمهور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران در سالهای 88-83

- جانشین رئیس و دبیر کل مرکز مطالعات راهبردی دفاعی در سالهای 89-88

- دبیر کمیسیون سیاسی– دفاعی و امنیتی مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس کمیسیون سیاسی- دفاعی و امنیتی مجمع تشخیص

- مشاور رئیس مجلس شورای اسلامی

- مشاور رئیس ستاد اجرائی فرمان حضرت امام (ره)

- رئیس هیئت مدیره هلدینگ ICT ستاد اجرائی فرمان حضرت امام  (ره)

سردار دهقان از سال 92 به مدت 4 سال در دولت یازدهم وزیر دفاع است.

با پیشنهاد حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور، امیر سرتیپ امیر حاتمی به عنوان سیزدهمین وزیر دفاع به مجلس شورای اسلامی معرفی شده است.